BEELDEN EN HAVEN
Een wandeling langs de beelden in de noordoostelijke hoek van de Tarwewijk. Dit deel van de wijk kent een opmerkelijk groot aantal sculpturen. Ook lopen we naar de waterkant en gaan in op de ontstaansgeschiedenis en ontwikkeling van de Maashaven.
Welke plek neemt deze haven in de Rotterdamse geschiedenis in?
De Knoop, Monsieur Jaques en The Husband of the Doll. Foto: Jannes Linders
Monsieur Jaques van Oswald Wenckebach, foto: Jannes Linders
Openbare binnentuin CultuurWerk-plaats Tarwewijk.
In 2018 werden er drie bronzen beelden van de Coolsingel voor de duur van drie jaar naar deze plek verplaatst: De Knoop (1976) van Shinkichi Tajiri, The Husband of the Doll (1991) van Thom Puckey en Monsieur Jacques (1959) van Oswald Wenckebach.
De Knoop kan overal staan, op elke plek waar ook ter wereld. De betekenis van een knoop blijft overal hetzelfde. Of niet?
The Husband of the Doll is een beeld met humor. Maar confronterend is het beeld ook.
Monsieur Jacques ontleent zijn naam aan de schrijver JC Bloem door de sprekende gelijkenis.
De knoop. Beeldhouwer Shinkichi Tajiri heeft tientallen jaren kunstwerken in knoopvorm gemaakt. De knoop werd in de jaren negentig zijn handelsmerk. Er zijn diverse betekenissen aan De knoop toegekend. Zo symboliseert hij voor de één verbondenheid, omarming, harmonie en voor de ander een moeilijke situatie, een lastige kwestie, probleem of worsteling. Voor weer anderen staat hij voor een magisch symbool of voor spankracht. In de Japanse cultuur staat de knoop centraal in de erotische bondage-cultus. De beeldhouwer: “Ik wil dat mensen zelf betekenis kunnen geven aan mijn kunstwerken. Met mijn ‘knopen’ wil ik een helder statement maken, zorgen voor onmiddellijke communicatie tussen werk en beschouwer. De knoop is een fascinerende vorm van kracht en voor iedereen begrijpelijk. Het maakt niet uit of ik een knoop in Tokio of in de Braziliaanse jungle neerzet.”
In verband met langdurige werkzaamheden aan de Coolsingel is De knoop tijdelijk geplaatst in de tuin van CultuurWerkplaats Tarwewijk.
Voor meer informatie: Sculpture International Rotterdam.
The Husband of the Doll. Als een vliegende hemelbode stond deze vrolijke naakte clown met zijn hoedje op tot mei 2018 op de Coolsingel. Het beeld is gemaakt door de Britse kunstenaar Thom Puckey die sinds 1978 in Nederland werkt als beeldhouwer en docent. Hoewel figuratief is Puckeys werk door zijn raadselachtigheid niet gemakkelijk te doorgronden. Hier lijkt de titel The Husband of the Doll (De echtgenoot van de pop) te verwijzen naar een sprookje of een kinderverhaal. De echtgenoot heeft wel iets weg van een stripfiguur maar Puckey verwijst ook naar de beeldhouwkunst. Vergelijk het maar met het danseresje van Degas, de Eros op Piccadilly Circus in Londen en de Mercurius van Giambologna. Door de ranke zweefhouding te koppelen aan een clown maakt Puckey een dwars beeld. Het naturalistische lichaam gaat over in de opvallend karikaturale kop met een weemoedige uitstraling. Intussen is wel de oude vakkennis nodig om het beeld in balans te houden. Ambachtelijkheid, humor, kunsthistorische traditie en vervreemding gaan hier hand in hand.
In verband met langdurige werkzaamheden aan de Coolsingel is The Husband of the Doll tijdelijk geplaatst in de tuin van CultuurWerkplaats Tarwewijk.
Voor meer informatie: Sculpture International Rotterdam.
Een portret van schrijver JC Bloem, van wie word beweerd dat zijn verschijning model heeft gestaan voor Monsieur Jaques
Monsieur Jacques werd in 1956 vervaardigd door Oswald Wenckebach. Het beeld kwam in 1959 in Rotterdam terecht nadat het, als onderdeel van de Nederlandse inzending voor de wereldtentoonstelling van 1958, in Brussel te zien was geweest. De sculptuur is geen portret van een werkelijk bestaand persoon maar de verbeelding van het stereotype van de Nederlandse zelfvoldane burgerman: Borst vooruit, de neus omhoog en de hoed in de handen op de rug.
Het beeld is op eenvoudige wijze vormgegeven – details zijn grotendeels weggelaten. Monsieur Jacques draagt een overjas, al maakt men dat voornamelijk op uit het silhouet van de figuur. Het model van de jas is slechts summier gedefinieerd door de aanwezigheid van enkele verdiepte lijnen en verhoogde vlakken, die positie van revers en jaszakken aangeven. Zijn armen lijken aan zijn lichaam vastgegroeid. Ook de broek en schoenen van het mannetje zijn op een soortgelijke wijze vereenvoudigd: Waar precies de broek in de voet overgaat, is in het midden gelaten.
Wenckebach maakte een reeks kleine bronzen sculpturen waarin Monsieur Jacques centraal staat. Deze beeldjes van Jacques in verschillende houdingen is bezit van Museum Boijmans Van Beuningen. In elk beeldje wordt een bepaalde karaktertrek uitvergroot weergegeven. Zo is er onder andere de ‘Jacques met zorgen’ en de ‘Jacques op vakantie’.
Monsieur Jacques kwam aan zijn naam, doordat het beeldje ‘Jacques op vakantie’ de maker deed denken aan de dichter Jacques Bloem.
In verband met langdurige werkzaamheden aan de Coolsingel is Monsieur Jacques tijdelijk geplaatst in de tuin van CultuurWerkplaats Tarwewijk.
Voor meer informatie: Sculpture International Rotterdam
Muskusos (2006). Tom Waakop Reijers heeft meerdere varianten gemaakt van dit dier dat tijdens de laatste ijstijd ook hier leefde. Ze leven in kuddes. Bij gevaar stellen de volwassen dieren zich in een kring rond de jongen op, richten hun horens naar buiten en vormen zo een ondoordringbare haag. Hun natuurlijke vijand is de wolf. Met zijn dikke vacht is de muskusos in staat de extreemste winteromstandigheden te overleven. Door gevechten, en met het afscheiden van een sterke muskusgeur, bepalen de stieren hun domein.
Yellow- free Zone (2018) is een lichtkunstwerk door Adrien Lucca ontworpen voor de hal van metrostation Maashaven. Het kunstwerk Yellow-free Zone is een lichtinstallatie, die de bestaande verlichting van de hal van het station door een speciaal wit licht vervangt. De door Lucca ontwikkelde lampen werken als een ‘analoog photoshop-filter in real time’. Het witte licht verwijdert de kleur geel uit alle lichamen en objecten die zich in deze zone bevinden, waardoor een ‘kleurverblindend’ effect veroorzaakt wordt. Sommige objecten worden intenser van kleur, terwijl andere juist aan kleur verliezen. Voor Lucca is het werk een magisch spel met licht en kleur dat de perceptie van de beschouwer ten opzichte van zichzelf en de wereld bevraagt.
Voor meer informatie: Sculpture International Rotterdam.
The Idler’s Playground van Cosima von Bonin
The Idler’s Playground (2010), oftewel “De speeltuin van de niksnut”. Dit beeld is gemaakt door de Duitse beeldhouwster Cosima von Bonin. Het beeld bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een Pinokkio-achtige jongen die in een tennisscheidsrechterstoel voorover hangt en verveeld voor zich uit zit te staren. Ondertussen is zijn neus al zo lang geworden dat die zich in het perkje groen recht aan de overkant door een paddenstoel heen boort. Het tweede deel is het bankje onder diezelfde paddenstoel. De toeschouwer wordt uitgenodigd erop te gaan zitten en hetzelfde te doen als Pinokkio. Maar of je daar door Pinokkio’s lange neus beter van wordt is nog maar de vraag. Omdat de beeldhouwster alles groen gemaakt heeft is het alsof je in een sprookjesachtige groene oase terecht gekomen bent. Het beeld wil niet opvallen op deze plek. Von Bonin werkt vooral conceptueel zoals ook The Idler’s Playground te typeren valt. Von Bonin staat bekend om haar figuren, dieren en knuffelbeesten die in kleurrijke en imaginaire taferelen liggen uit te rusten of lui zijn. “Ik wil niemand uitsluiten”, zegt zij zelf. Iedereen moet haar werk leuk kunnen vinden.
Voor meer informatie: Sculpture International Rotterdam
De Dijkwerkers van Ek van Zanten, foto: Otto Snoek
De Dijkwerkers. De aanleg van de Rotterdamse Metro in 1968 bood de gelegenheid om beeldende kunst aan het dagelijks leven toe te voegen. De Dijkwerkers verbeeldt twee gebogen mannen die samen een basaltblok optillen. Het herinnert eraan hoe zwaar het werk in de haven is geweest. Het grote donkere silhouet staat goed gepositioneerd. Het steekt dramatisch af tegen lucht en water en heeft ruimte om zich heen zodat het voor passanten goed zichtbaar is. Het is een gedenkteken voor de havenarbeider. Ek van Zanten (1933), beeldhouwer en tekenaar, heeft dit standbeeld in1970 gemaakt.
De graansilo aan de Maashaven, voor de uitbreiding van 1930
De Maassilo.
De Maassilo aan de Brielselaan is de voormalige graansilo van de Graan Elevator Maatschappij aan de Maashaven. De Maassilo kwam gereed in 1911 en bevatte toen 128 silo’s met een totale opslag van 20.000 ton graan. In 1930 kwam een uitbreiding klaar en in 1951 nog eens een derde deel. Na deze laatste uitbreiding was de opslag 90.000 ton. Om te zorgen dat al het graan snel opgeslagen kon worden gebruikte men graanelevatoren – een soort stofzuigers die zeer snel het graan konden opzuigen dat daarna met liften en transportbanden verder werd vervoerd.
Graanelevatoren in de Maashaven in de vorige eeuw
Maashaven.
De aanleg start in 1898 en kwam in 1905 gereed. De oppervlakte is 60 ha. Het lossen van granen en zaden vindt in deze haven op grote schaal plaats. Daarvoor worden drijvende pneumatische graanelevators ingezet. Binnen tien uur kan ruim 8000 ton gelost worden. Bij deze haven hebben de moderne silo-gebouwen zich dan ook geconcentreerd. De introductie van de graanelevatoren zorgt voor veel opschudding in de haven. Bootwerkers, zakkendragers en graanwegers verliezen massaal hun werk en gaan demonstreren tegen deze mechanisering van hun arbeid. De protesten houden jaren aan en lopen regelmatig uit op ongeregeldheden. De demonstraties halen weinig uit want al in 1913 verloopt 96% van de graanoverslag via de elevatoren.
De Maashaven met enkele graanelevatoren